Otizm / Yaygın Gelişimsel Bozukluk Destek Eğitimi
Yaygın gelişimsel bozuklukların en bilineni otistik bozukluk olup çocuğun oyunlarda, sosyal etkileşimde ve sözel iletişimlerinde bozukluklar göstermesi ve basmakalıp (stereotipik) bir davranış örüntüsünün olması ile karakterizedir.
Otizimli Çocuklar için Doğru ve Etkili Eğitim Nasıl Olmalıdır?
Otizmde birey, dış dünyanın gerçeklerinden uzaklaşıp kendine özgü bir iç dünya yaratır. Genellikle 3 yaş öncesindeki çocuklarda ortaya çıkar ve yaşam boyu devam eder. Ancak çocuk 3 yaşını doldurduktan sonra da otistik davranış özellikleri gösterebilir.
Özellikle küçük yaşlarda otizm, belirtileri ve seyri bakımından otizm dışındaki bazı hastalık ve bozukluklarla karıştırılabilmektedir. Bunlar arasında; sağırlık, çocukluk çağı depresyonu, çocukluk çağına özgü konuşma sorunları, zeka geriliği ve dikkat eksikliği–hiperaktivite bozukluğu sayılabilir.
Otizm; doğumsal sebeplerle meydana gelen ve bebeğin ilk 3 yılında fark edilebilen bir durumdur. Otizmin dünyada görülme sıklığı da her geçen gün artmaktadır.
Günümüzde dünyaya gelen her 2.500 çocuktan 68’si otizm ile dünyaya gelmektedir. Ancak otizm erken tanısı ile birçok sorunun önüne geçilebilir ve çocukların gelişimi için doğru adımlar atılabilir.
Erken dönemde teşhis edilen otizim, gelişim geriliği farkını önemli ölçüde kapatmaktadır.
Otizm Belirtileri Nelerdir?
Otizm, bebeğin altıncı ayından itibaren fark edilebilmektedir. Genel olarak otizm belirtileri arasında:
- Başka kişiler ile göz teması kuramamak,
- Gözlerin bir yerde kalması,
- İsmine tepki vermemek,
- Sözleri tekrarlamak,
- Parmağı ile istediği şeyi göstermemek,
- Akranların oynadığı oyunlara karşı ilgi göstermemek,
- Sürekli sallanmak ya da parmak ucunda yürümek,
- Dönen obje ya da nesnelere karşı ilgili davranmak.
Çocuğunuzda bu belirtiler varsa, vakit kaybetmeden bir uzmana danışmanız erken teşhis için oldukça önemlidir. Otizm için bilinen tek çare ise erken teşhis ile beraber yoğun ve sürekli özel eğitim olmaktadır.
Yapılan araştırmalara göre erken teşhis ve doğru bir eğitim yöntemi ile yoğun şekilde eğitim alan çocukların yaklaşık olarak yüzde ellisinde, otizm belirtileri kontrol altına alınabilmektedir. Bu çocuklarda doğru gelişim sağlanabilir.
Özellikle doğru eğitim ve doğru yöntemler ile otizmli çocuklar, ergenlik dönemine gelene kadar diğer arkadaşlarından bir farkı kalmadan gelişmeye devam edebilmektedir.
Otizmli Çocukların Eğitiminde Ailelerin Görevi Nedir?
Otizm belirtilerine karşı ebeveynler dikkatli olmalıdır. Belirtiler fark edildiğinde, vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulmalı ve teşhis aşaması tamamlandıktan sonra eğitime olabildiğince erken başlanmalıdır.
Günümüzde otizm tanısı, 18 aydan itibaren yapılabilmektedir. Bundan dolayı da eğitime, tanı koyulur koyulmaz başlanmalıdır. Özellikle 3-5 yaş arası otizmli çocuklar için eğitim büyük önem taşımaktadır.
Eğitim konusunda dikkat edilmesi gerekenler ise:
- Otizmli çocuklara verilen eğitimin bireysel özelliklerine uygun olması gerekmektedir.
- Eğitim oldukça yoğun ve özel olmalıdır. Otizmli çocuklar, haftada en az 30 saati bulan yoğun bir eğitimden geçmelidir.
- Otizimli çocuklarda süreklilik oldukça önemlidir. Bundan dolayı da haftada yedi gün eğitim devam etmelidir.
- Otizimli çocuklarda eğitim bire bir olmalıdır. Daha sonra küçük gruplar halinde eğitim ilerletilebilir.
- Otizmli çocuklar için özel bir müfredat kullanılmalıdır.
Otizmde ABA Terapisi
Otizmli çocukların eğitiminde büyük bir yeri olan ABA terapisi; erken dönemde yoğun bir program ile uygulanır. Bu sayede, otizmli çocukların yaşıtları ile beraber okula gitmesi amaçlanır.
Özellikle erken dönemde, düzenli olarak ABA terapisi alan çocukların sosyal, akademik ve bilişsel açıdan akranları ile daha iyi iletişim kurduğu anlaşılmıştır. ABA terapisi özellikle otizmli çocuklardan istenmeyen davranışların azalmasını sağlamaktadır.
ABA davranışçı bir terapi yöntemi olarak otizmli çocukların davranışlarını da değiştirmeyi hedeflemektedir. ABA terapisinde davranışlar, iyi bir şekilde analiz edilmelidir. Çocuğun davranışlarını gözlemlemenin yanı sıra davranış sıklığını, şiddetini ve süresini de analiz etmek önem teşkil eder.
Çocuğun geliştirdiği tüm davranışlar, bir şekilde etki sebebiyle ortaya çıkmaktadır. ABA terapisi bu etkileri ortaya çıkaran ve düzelten bir terapi yaklaşımını hedeflemektedir.
ABA terapisinde; davranıştan önce ve davranıştan sonra gerekli analizler yapılır. Doğru davranışlarda ödül verilirken, doğru olmayan davranışlar söndürülür.
ABA Terapisi Nasıl Uygulanır?
ABA terapisi; alanında uzman ve bu konuda özel eğitim almış kişiler tarafından uygulanmaktadır. Otizmli çocuklarda yeni davranışların öğrenilmesi için de kullanılan ABA yöntemi; otizmli çocuğa belirli beceriler de kazandırmaktadır.
Bunun için çocuğun temel becerileri ve alt becerileri oldukça iyi bir şekilde analiz edilmelidir. Yapılan değerlendirmelerin mutlaka bir uzman tarafından yapılması gerekmektedir.
ABA terapisinde; çocuğun davranışları ve sergilediği başarılar belirli aralıklarla grafikler eşliğinde takip edilir. ABA terapi yönteminde aile de bu aktif olarak bulunmalıdır.
Hedeflenmiş olan davranışlar ve beceriler için ortak bir tutum izlenmesi gerekmektedir. Çocuğun istenmeyen tüm davranışları, çevre tarafından pekiştirildiği için ailenin de bilinçli olması oldukça önemlidir.
ABA yöntemi hakkında bilinmesi gerekenler:
- ABA yöntemi her yaş aralığında uygulanabilir. Ancak ne kadar erken uygulanırsa, çocuk için o kadar başarılı olmaktadır.
- ABA terapi yöntemi yalnızca otizmli çocuklarda kullanılan bir yöntem değildir. Davranış problemleri olan çocuklarda da ABA terapisi kullanılmaktadır.
- ABA yöntemi sayesinde otizmli çocukların istenmeyen davranışlarında iyileşme sağlanır ve olumlu davranışları teşvik edilir.
- ABA yöntemi; alternatif davranışların kazanımı da beceri öğretimine göre yapmaktadır.
- ABA yönteminde çevre faktörleri incelenir ve otizmli çocukların istenmeyen davranışları analiz edilir.
- ABA terapisinde tüm kontrol ve değerlendirme süreci; bir uzman eşliğinde yürütülmelidir.
Doğru program ile uygulanan ve uzman eşliğinde sürdürülen ABA terapisi; uzun vadede çocuk için oldukça etkili ve olumlu sonuçların elde edilmesini sağlayacaktır.
